Zdjęcia:
Twierdza Brzeska - Fort L.
2024-04-07
Twierdza Brzeska, Twierdza Brześć – zespół fortyfikacji wzniesionych przez Imperium Rosyjskie w pierwszej połowie XIX wieku przy ujściu rzeki Muchawiec do Bugu, na terenie Brześcia Litewskiego, po przesunięciu miasta o około 2 km na wschód. Stare drewniane budynki rozebrano, a murowane adaptowano na potrzeby armii rosyjskiej.
Budowa twierdzy
W 1833 roku cesarz Mikołaj I Romanow nakazał budowę twierdzy w Brześciu. Miał to być system fortyfikacji, trzymających w ryzach podbitą Polskę[4]. W roku 1833 rozpoczęto prace inżynieryjne nad przygotowaniem terenu do budowy. Jednak dopiero 1 czerwca 1836 roku przystąpiono do budowy samej twierdzy (piętrowej cytadeli) według projektu Karla Oppermana. Budowę ukończono w roku 1842.
Ostatecznie w zakres twierdzy weszły umocnienia:
- cytadela – zbudowana na wyspie centralnej otoczonej wodami Muchawca u ujścia Bugu
- zewnętrzne obwarowania (przedmościa):
- Kobryńskie – na prawym brzegu Bugu i Muchawca (Wyspa Północna), połączone z cytadelą bramami Brygidzką i Brzeską
- Wołyńskie – południowo-wschodnie na Wyspie Szpitalnej, połączone z cytadelą Bramą Szpitalną (Chełmską)
- Terespolskie – zachodnie na lewym brzegu Bugu na wyspie Zachodniej, połączone z cytadelą Bramą Terespolską
Następnie Twierdzy poszerzano fortyfikacje zewnętrzne. Pierwszym fortem zewnętrznym był fort Graf Berg wzniesiony w latach 1869–1872.
W latach 1878–1888 wokół Twierdzy zbudowano I pierścień fortów zewnętrznych składający się z 10 ceglano-ziemnych fortów o oznaczeniach cyfrowych I – X:
- fort I – Kozłowicze,
- fort II – Grajewka,
- fort III – Tryszyn,
- fort IV – Wólka Podgrodzka,
- fort V – Arkadia i Wołynka,
- fort VI – Terespol,
- fort VII – Łobaczew,
- fort VIII – Rzeczyca
- fort IX – Berezówka.
Zbudowano też fort osłaniający linię kolejową. Całość uzupełniono drobniejszymi fortyfikacjami typu: działobitnie, prochownie i szańce piechoty.
Na początku XX wieku nastąpiła modernizacja twierdzy brzeskiej i oprócz modernizacji istniejących budynków postanowiono wybudować II zewnętrzny obwód fortów tj. Główną pozycję obronną, w której skład miało wejść 14 fortów, 21 punktów oporu międzypola i 5 koszar obronnych. W 1912 linia obrony została skrócona z planowanych 45 km do 40 km i planowana gotowość modernizowanej twierdzy została wyznaczona na rok 1921, czemu przeszkodziła I wojna światowa.
Zaplanowano i częściowo zrealizowano modernizację fortów:
- fort W – Katenborg,
- fort G – cmentarz Połoska,
- fort D – Brześć,
- fort M – Brześć,
- fort J – dzielnica Pugaczow,
- fort Ż – Dubinniki,
- fort Z – Kotelnaja Bojarska,
- fort I – Żuki (Polska),
- fort Ł – Lebiedziew (Polska),
- fort K – Kobylany (Polska),
- fort O – Koroszczyn (Polska),
- fort A – Rzeczyca-Kozłowicze,
- fort B – Dubrówka
- fort N – Ogrodniki (Polska).
